Kıyivde halqara "Qırım platforması" ekspert ağınıñ dörtünci forumı olıp keçti. Ve şimdi Ukrayina devlet liderleri seviyesinde yaqında ötkerilecek beşinci yubiley sammitine azırlana.
Ukrayinanıñ Qırımğa nisbeten mevamı ne qadar sarsılmaz ve halqara ortaqlar bunı añlaylarmı? Ukrayina "Qırım platforması"nıñ beşinci sammitine nasıl azırlana ve o ne ile aqılda qalacaq? Qırım yarımadasınıñ işğalden qurtarıluvınıñ qaysı bir stsenariyi eñ çoq ihtimal — arbiy ya da diplomatik, ve bu nasıl şaraitlerde mümkün?
Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ efirinde alıp barıcı Alena Badük Ukrayina prezidentiniñ QMC-deki daimiy temsilcisi Olğa Kurışko ve siyasetşınas, "Talil ve strategiyalar merkeziniñ" yolbaşçısı İğor Çalenko ile laf etti.
"Qırım platforması" ekspert ağınıñ dörtünci halqara forumınıñ afişası
Ukrayina Qırım yarımadasını bermeycek, çünki Qırım Ukrainadır ve anda Ukrayina vatandaşları yaşay. Prezident Volodımır Zelenskıynıñ bu mevamını "Qırım platforması" ekspert ağınıñ forumı vaqtında Prezident Ofisi reisiniñ muavini İğor Jovkva bildirdi. Onıñ aytqanına köre, Rusiye istilâsını ve Qırım işğaline qanuniyet berecek iç bir uzlaşuv yoq. Bu Ukrayina bunda israr etecek, dep qayd etti Jovkva.
İğor Jovkva
"Qırım platforması" forumında Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilcisi, Ukrayina tış işler, mudafaa ve iqtisadiyat nazirlikleriniñ, SNBOU vekilleri, mustaqil ekspertler, halqara analitik merkezlerniñ vekilleri, uquq qoruyıcılar ve diplomatik korpusnıñ vekilleri de iştirak etti.
Qırımnıñ azat etilmesi tek Ukraina içün degil, Avropa memleketleri içün de telükesizlik anahtarıdırOlğa Kurışko
Ekspert ağınıñ forumınıñ maqsadı — Rusiyeniñ Qırım işğali sebebinden peyda olğan meselelerni muzakere etmek, Ukrayina ve ortaqlarnıñ beraberlikte yapqan areketlerine qıymet kesmek, em de Ukrayinağa ileride destek köstermek içün ekspert resurslarını semereli qullanmaq içün tevsiyelerni şekillendirmek.
Ukrayina prezidentiniñ Qırımdaki daimiy temsilcisi Olğa Kurışkonıñ qayd etkenine köre, halqara kommunikatsiyada Ukrayina içün esas narativ havfsızlıq meselesi olmaq kerek.
"Qırımnıñ azat etilmesi tek Ukraina içün degil, Avropa memleketleri içün de telükesizlik anahtarıdır, çünki Rusiye Federatsiyası yarımadanı arbiyleştirmek içün büyük ğayret kösterdi, onı arbiy bazağa çevirdi", — dedi Olğa Kurışko.
Olğa Kurışko
Kurışkonıñ aytqanına köre, ekinci müim yöneliş insanlar. Bu, sivil esirlerini azat etüv ve Rusiye işğali şaraitlerinde yaşamağa devam etken insanlarğa destek kösterüvdir.
"Bütün vatandaş reinelerimizni azat etmek kerekmiz. Qırımnıñ siyasiy mabüsleri Rusiye Federatsiyası içün er vaqıt ayrı bir yer tuta edi ve olarnıñ azat etilüvi pek qıyın ola", — dep qayd etti Kurışko.
Halqara diqqat
Kurışkonıñ aytqanına köre, ukrayin tarafı halqara ortaqlarına laf tek topraqlar aqqında degil de, insanlarnıñ taqdirleri aqqında kete, dep bildirmege tırışa. Qırımdan vazgeçmek mümkün olğanı aqqında er angi laflar tek bir şeyni añlata bile — 11 yıllıq işğal devamında Rusiye Federatsiyası yapqan cinayetlerni unutmaq. Bu adaletli dünya kontseptsiyasına kirmey, dep qayd ete Kurışko. O, halqara ortaqlarnıñ Qırım mevzusına büyük meraq köstergenine diqqat ayıra.
"Yañı elçi tayinlengen soñ, Temsilcilikte (Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciliginde) körüşüv keçirile, anda vaqtınca işğal etilgen topraqlardaki vaziyet aqqında brifing keçirile. Bizge malümat içün muracaat eteler ve bu halqara toplulıqnıñ büyük meraq köstergeniniñ köstergiçidir", — dep qayd etti Kurışko.
Kıyivde "Qırım platforması" ofisiniñ açılışı, 2021 senesi arman ayınıñ 23-ü
Rusiye teşviqatı ve efsaneler
Rusiye ise çetelde tasil ve medeniy leyhalar vastasınen "Rusiye Qırımı" aqqında miflerni darqatmağa tırışa, dep tarif etti Kurışko. Buña misal "Artek" halqara bala lageriniñ ikâyesidir. Rusiye akimiyeti onı propaganda içün qullana, çetel devletlerden balalarnı celp ete, dep bildirdi Olğa Kurışko.
"Çetel devletlerniñ territoriyasında, olarda "Rusiye evleri" açılğan yerde ve, adetince, olar elçiliklerde açılğan ya da çetel devletlerniñ territoriyasında Rusiye ile bağlı olğan teşkilâtlar vastasınen bağlı olğan yerde, olar balalar arasında eñ yahşı şiir, yır ya da Rusiye Federatsiyası ile bağlı bir şey içün yarışlar keçirdiler. Ve ğaliplerge yollamalar berildi, olar vaqtınca işğal etilgen Qırımğa kettiler. Elbette, az adam bardı, amma kerçekten de böyle adiseler oldı, çetel ortaqlarnen bağ quruldı", — dedi Kurışko.
Qırımdaki "Artek" halqara bala lageriniñ manzarası
Prezidentniñ Qırımdaki temsilcisiniñ aytqanına köre, Rusiye strategiyasınıñ elementlerinden biri yañı medeniy-diniy komplekslerniñ qurulması oldı.
"Hersones Tavriyskiy Rusiyeniñ efsanelerini ileriletmek içün qullanğan yañı kompleksidir. Anda diniy, medeniy ve gençlik qısımları birleştirildi, bu topraqlarnıñ tarihiy olaraq Rusiye Federatsiyasına ait olğanını köstermek içün", — dep qayd etti Olğa Kurışko.
"Yañı Hersones" müzey-tapınaq kompleksi Aqyar, 2024 senesi arman ayınıñ 1-i
Qırım meselesi şimdiki Rusiye tecavuzınıñ merkezi ola. Bu aqta tış işler naziriniñ muavini Maryana Betsa halqara "Qırım platforması" ekspert ağınıñ forumında bildirdi. Onıñ aytqanına köre, ukrayin tarafı halqara toplulıqnıñ diqqatını Qırımnıñ işğalden azat etilmesine celp etmek içün daa çoq şey yapmaq kerek olğanını añlay. Ve "Qırım platforması" halqara sammitiniñ beşinci toplaşuvını azırlap, bir çoq çetel lideriniñ iştirak etmesini bekley.
Maryana Betsa
Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksönov, "Qırım platforması"nıñ işini izaatlap, onıñ teşkilâtçıları ne arbiy, ne de siyasiy yollarnen iç bir vaqıt kerçekleştirip olamacaq planlarnı qurğanlarını bildire edi.
Siyasetşınas, Talil ve Strategiyalar Merkeziniñ yolbaşçısı İğor Çalenko emin ki, işğal etilgen Qırım mevzusı Ukrayinanıñ halqara kommunikatsiyasında ayrı bir yöneliş olaraq qalmaq kerek.
"Er şey Qırımdan başlandı. Qırımda bütün propagandistik (rusiye) temel saqlana. Bugünde-bugün yarımada arbiy ceetten eñ büyük telüke ola, çünki o, büyük bir qalege çevirildi", — dedi İgor Çalenko.
Ekspert Qırım yarımadasınıñ işğali meselesiniñ etnik milliy ölçüsini de qayd etti.
"Rusiyelilerniñ areketleri qırımtatarlarnı vatanlarından marum ete. Bu, işğalciler tarafından milliy aspektniñ añlı bastırılmasıdır", —dedi Çalenko.
İşğalden azat etüv: stsenariyler ve istiqballer
Siyasetşınasnıñ aytqanına köre, Rusiye istilâsı Qırım sıñırlarından tış çıqsa da, yarımada halqara esnaslarğa qıymet kesüvde esas faktor olaraq qala.
"Qırım platforması" kibi teşebbüslerni 2014 senesi işğalden soñ başlatmaq kerek edi. Qıymetli vaqtımıznı ğayıp ettik, amma 2021 senesinden başlap format çalışqanı ve yañı ekspertler ve parlamentariylerni celp etkeni yahşıdır", — dedi Çalenko.
Qırımnı azat etüv istiqballeri aqqında sualge cevap berip, o, farqlı stsenariylerni köz ögüne almaq kerek olğanını qayd etti.
"Arbiy ceetten Qırım Ukrayina cenübi içün telükeniñ yoq etilmesi olaraq baqıla. Amma orta müddetli istiqbalde siyasiy-diplomatik variant daa kerçek olıp qala", — dep qayd etti Çalenko.
Ekspert qayd etti ki, Ukrayina Qırım mevzusını haber saasından ğayıp olmasına yol bermemek ve haber divarını mümkün olpanı qadar bozmaq kerek.
"Aqiqatta, bizim muvafaqiyetli mahsus operatsiyalarımız aqqında — GUR, Mahsus operatsiyalar quvetleri ya da Qırımdaki Ukrayina telükesizlik hızmetiniñ malümatından ğayrı, anda insanlarnıñ nasıl yaşağanı aqqında minimal malümatlardan ğayrı, bizler Qırım kontekstini iç mekânda bile ğayıp ettik. Elbette, Qırım.Aqiqat kibi leyhalar istisna olmaqnen, er şey ğayıp olmağanını aytmağa imkân bereler. Amma bunı mümkün olğanı qadar arttırmaq kerek, — dedi İğor Çalenko.
Halqara "Qırım platforması" sammitiniñ iştirakçileri. Kıyiv, 2024 senesi ilk küz ayınıñ 11-i
Halqara "Qırım platforması"nıñ birinci sammitı dört yıl evelsi, 2021 senesi arman ayınıñ 23-nde olıp keçti. Platforma telükesizlik telükeleriniñ artmasına cevap olaraq Qırım işğaline halqara tesiriniñ semereliligini arttırmağa, Kremlge halqara basqını quvetleştirmege, insan aqlarınıñ ilerideki bozuluvlarınıñ ögüni almağa, em de Qırımnıñ işğalden qurtarıluvına doğrultılğan.