İşğal etilgen Qırımda Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsına qarşı narazılıqlar devam ete. «Cenkke qarşı» açıq davalarnıñ sayısı 1,5 biñden ziyade oldı, dep esapladı Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi. Olar munaqaşa doğura: işğal etilgen topraqlarda vatandaş narazılıqları cenk areketleri vaqtında bir şeyge tesir ete bilemi? Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde cevap qıdıramız.
İşğal etilgen Qırımda cenkke qarşı narazılıqlar Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsınıñ ilk künlerinden qayd etilip başlandı. Olarnen beraber Rusiye küç apparatı da faal oldı. Qırımlılar cenkke qarşı çıqqanları ve Ukrayinağa qoltutqanları içün faal sürette taqip etile. Olarnı tuta, afu soramağa mecbur ete, para cezalarını bere, izolâtorlarğa yollaylar.
Kene de Qırım yarımadasında dört yıldan berli Rusiye istilâsına qarşı aktsiyalar devam ete. Çeşit türlü ola: içtimaiy ağlarda yazılar, urbada sarı-mavı şeyler ya da qoralarnıñ bu boyalarda olması, ukrayin muzıkasınıñ diñlenmesi, cenkke qarşı sözler ve soqaqlarda bir kişilik narazılıq aktsiyaları.
«Cenk olmasın»
Bu yaz Aqmescitte cenkke qarşı bir kişilik narazılıq aktsiyası oldı. Cenkke qoltutqan saifeler tarqatqan videoda oğlan şeerniñ merkezinde «Cenk olmasın» yazuvlı şiarınen dolaşa.
Bundan soñ narazılıq bildirgen kişi uquq qoruyıcılar tarafından tutuldı ve mahkemege yollandı.
Rusiye kontrlindeki Aqmescitniñ Merkeziy rayon mahkemesi oña 50 biñ ruble para cezasını berdi. Mahkeme saytınıñ malümatına köre, laf Dmitriy Stotskiy aqqında kete.
Özü Rusiyeniñ «OVD-Info» leyhasına tasdıqlağanına köre, Rusiye Federatsiyası Memuriy uquq bozuvları kodeksiniñ 20.3.3 maddesine istinaden (Rusiye Federatsiyası Silâlı quvetlerini itibardan tüşürüv) para cezasını aldı.
Yerli polis protokolına köre, Dmitriy Stotskiy iyünniñ 29-nda Aqmescitteki «Berg» alış-veriş merkezi yanında bir kişilik narazılıq aktsiyasını keçirdi.
«Qırmızı renk izlerinen «Cenk olmasın» yazuvlı şiarını halq ögünde açıp, Rusiye Federatsiyası Silâlı quvetlerini itibardan tüşürgen açıq areketler yaptı», – dep bildire vesiqanı «OVD-Info».
Ertesi kün onı soqaqta tutıp, poliske alıp ketkenler ve cep telefonını alğanlar.
Dmitriy Stotskiynen «profilaktik subet» keçirip, mahkemege alıp ketkenler.
«Krımskiy SMERŞ» Dmitriy Stotskiyniñ peşmanlıq videosını derc etti, anda o, şeerinde yazuvlı şiarnen çıqqanından «peşman ve utana», dep ayta.
Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı vaqtında Z-saifelerinde insanlarnıñ Ukrayinağa qoltutqanı ya da cenkke qarşı baqışları içün Rusiye ordusından afu sorağan videolar muntazam sürette peyda ola. Öz isteginenmi aytalar belli degil. Ukrayinağa qoltutqanı içün afu soramasına zorlanğan er dördünci qırımlı «qoşma aşalavğa oğratılğan edi», dep bildire IRADE Qırım aq qorçalayıcı teşebbüsi yerli propaganda saife ve mediasında derc etilgen yüzlernen videonı incelegen soñ.
Avropa mahkemesi: «cenkke qarşı» davalar qırımlılarnıñ aqlarını boza
«Cenk olmasın» ve «Barışıq içün» yazuvlı şiarlarınen diger qırımlılar da çıqqan edi. Olarnı da mahkemege alğan ediler.
Taqipten birinde sebep «Men barışıq isteyim» yazısı oldıQırım aq qorçalayıcı gruppası
«Taqipniñ eñ sıq sebebi içtimaiy ağda paylaşılğan «Cenk olmasın» yazısı ya da yazuvlı şiarnen bir kişilik narazılıq oldı. Taqipten birinde sebep «Men barışıq isteyim» yazısı oldı. Daa bir taqip sebebi tanış, işdeş ya da soylarnen rus-ukrayin cenki aqqında subetler oldı. İçtimaiy ağlarda yazılğanlar ya da izaatlar içün de taqip ete bileler», – dep bildire Qırım aq qorçalayıcı gruppası.
Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi yarımadadaki cenkke qarşı narazılıqlar aqqında «yıqılmağanlarınıñ numayışı ve yarımadanıñ işğalden azat etilüvine ve Ukrayina qaytacağına ümütleri» kibi ayta. Müessise «er birine cesaretleri ve belli vatandaş fikirleri» içün minnetdarlıq bildire.
Müessise Rusiye kontrolindeki Qırım mahkemelerine Rusiye Federatsiyası Memuriy uquq bozuvları kodeksiniñ 20.3.3 «cenkke qarşı» maddesine istinaden (Rusiye Federatsiyası Silâlı quvetlerini itibardan tüşürüv) eñ az 1,5 biñ memuriy davanı qayd etti.
2025 senesi iyul ayında Avropa insan aqları mahkemesi Rusiyeniñ Qırım sakilerini Rusiye ordusını «itibardan tüşürgeni» içün taqiplerini Avropa insan aqları şartnamesi 10-uncı maddesiniñ bozuluvı olaraq tanıdı.
Mahkeme Rusiye 2022 senesi cenkke qarşı çıqqanları içün taqip etken 26 insannıñ davasını baqtı. 7,5 biñ euro miqdarında tazminat Georgiy Semenovğa berildi – 2022 senesi martnıñ 6-nda Aqmescit sakini «Cenk olmasın» yazuvlı şiarınen bir kişilik narazılıq aktsiyasına çıqtı. Onı tutıp, 35 biñ ruble para cezasını bergenler.
Aqmescitli Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesinde para cezasına itiraz bildirdi, amma şikâyeti qabul etilmedi.
Avropa insan aqları mahkemesi Georgiy Semenovnıñ azatlıq ve adaletli mahkeme aqqınıñ bozulğanını qayd etti. Mahkeme 2024 senesi işğal etilgen yarımadada Rusiye mahkemeleriniñ faaliyeti qanunsız tanılğan «Ukrayina Rusiyege qarşı (Qırım aqqında)» qararına esaslandı.
Qararda qırımlılarnıñ «cenkke qarşı» maddelerge köre Rusiye tarafından diger qanunsız taqipleri aytıla. Rusiye akimiyeti Avropa insan aqları mahkemesiniñ qararlarını tanımay, dep bildire.
«Bizim vazifemiz – özümizni saqlamaq»
Cenk vaziyetinde vatandaşlarnıñ «cenkke qarşı» aktsiyalarınıñ bir manası yoq, dep tüşüne Aqmescitli psiholog, Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı vaqtında Qırımnı terk etmege mecbur olğan Seydamet Mustafayev.
Şimdi qaramanlıqnıñ yeri yoq. Duşman devletiniñ hazinesine para qazandırmağa aqqıñız yoqSeydamet Mustafayev
«2022 senesi büyük cenk başlağanda, şunı añladım: bizim faaliyetimiz (Ukrayinağa qoltutqan faal insanlarnıñ faaliyeti – QA) toqtamalı. Çünki esas şeyge irişip oldıq – dünya uyandı! Ve şimdi bizim vazifemiz – özümizni saqlamaq. Ukrayinna ve dünya yuqlağanda, mında yaşadıq, bu b*qta qaynadıq, amma Rusiyeniñ yapqanlarına aytqanlarımız ve sögüngenimiz boş degil, dep inandıq. Şimdi ise er kes Rusiye ne olğanını añladı. Şimdi Qırımdan bir şey ayttıñ – para cezasını bereler. Bu para cezasınıñ aqçası – yapılğan qurşunlarnıñ sayısı. Er bir qurşun ise insannı tapa bile – bizim insanımıznı. Şimdi qaramanlıqnıñ yeri yoq. Duşman devletiniñ hazinesine para qazandırmağa aqqıñız yoq!», – dep tüşüne Seydamet Mustafayev.
«Tek topraq ya da insanlarmı müim?»
Ukrayinanıñ Türkiye elçisi Nariman Celâl, sabıq siyasiy mabüs, aksine, Qırımda cenkke qarşı areket inkişaf etmeli, dep emin.
İnsanlar Qırımda tirenüvniñ müimligini añlamay. Sessiz narazılıq bile müimNariman Celâl
«Qırımda bu narazılıqlarnıñ büyük emiyeti bar. Eñ müimi şimdi Qırımda degil, mında (esas Ukrayinada – QA) ola dep aytqan tanışlarımnen tartışa edim. Razı olmadım. İnsanlar Qırımda tirenüvniñ müimligini añlamay, dep aytqan edim. Sessiz narazılıq bile müim. Çünki Qırımğa qaytsaq, sual bar: anda kimge qaytacaqmız? Bizim içün tek topraq ya da anda yaşağan insanlar müim? Ebet, bizim içün insanlar müim. Başqa türlü Qırımnıñ reintegratsiya ve işğalden azat etüv ğayesini kimnen işleycekmiz? İşğal etilgen topraqlarda kimligini saqlağan, memleketimizge qoltutqan ve sevgen insanlarnıñ, bizim vatandaşlarımıznıñ yaşaması, qalması devletimiz içün pek müim. Olarğa ve olar içün biz qaytmaq kerekmiz. Bu olmasa, Ukrayina topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenüv ğayesiniñ manası yoq», – dep bildirdi Nariman Celâl Qırım.Aqiqatqa.
Onıñ fikirince, Rusiye Qırımda «qabaatsız insanlarnı» ve «fikirlerini qorçalağan ve memleketini qoruğan» insanlarnı taqip ete. Bu insanlarnı Rusiye vaziyetinde yüksek telüke şaraitlerinde bile areketsiz tutmaq yañlış, dep tüşüne o.
Er bir insannıñ ve vatandaşnıñ aqqı – işğalde üküm sürgen adaletsizlik, tsinik ve ruyakârlıqnen razı olmamaqNariman Celâl
«İşğalde böyle munaqaşalarım oldı. Vaqtında sovetler akimiyetinen küreşken yaqınlarım ve tanışlarım ayta edi: «Gençlerimizni telükege oğratmağa aqqımız yoq». Men ayta edim: «Yoq! Siz, Milliy areketten keçken ve özleri köteklengen, apiske alınğan, o akimiyetten o qadar yamanlıq körgen insanlar, ne aytasıñız! Ne gençlerni, ne de fikrini aytmağa istegen iç kimseni toqtatmağa aqqıñız yoq». Bu insanlarğa telüke olğanını ve aqibetlerini añlatmaq kerekmiz, amma kene de bunı yapmağa isteseler, olarğa qoltutmaq kerekmiz. Böyle insanlarnen ğururlanmaq kerekmiz. Çünki bu er bir insannıñ ve vatandaşnıñ aqqı – işğalde üküm sürgen adaletsizlik, tsinik ve ruyakârlıqnen razı olmamaq», – dep ayta Nariman Celâl.
O, Qırımda yaşağan, «sayısı ne qadar olsa olsun», Ukrayina tarafdarı insanlarğa qoltutmaq içün «er bir imkânnı qullanmağa» çağıra.
